کم خونی ناشی از کمبود ویتامین – تشخیص و درمان
تشخیص و درمان کمخونی ناشی از کمبود ویتامین
یکی از مهمترین نقش‌هایی که ویتامینها در بدن ما دارند کنترل تولید و عملکرد نرمال گلبولهای خونی ما می‌باشد. مطالعات نشان می‌دهد کمبود برخی از ویتامین ها مثل فولات، ویتامین B12و ویتامین C، رابطه مستقیم با کم خونی دارد.
کمخونی ناشی از کمبود ویتامین عوارض مهمی چون تشدید و افزایش ریسک سایر بیماری‌ها را به همراه دارد. در نتیجه باید به درستی تشخیص و درمان شود. توجه به علت و علائم کم خونی و روش‌های آزمایشگاهی در تشخیص این بیماری حائز اهمیت است. برای درمان نیز با توجه به علل زمینه‌ای مکمل یا داروهای مرتبط تجویز میگردد.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین میتواند با مصرف مکملهای ویتامین و تغییر رژیم غذایی رفع گردد. در ادامه علاوه بر تشخیص و درمان‌های متداول، به بررسی تغذیه مناسب برای درمان این بیماری نیز میپردازیم.
تشخیص کم خونی ناشی از کمبود ویتامین
اگرمشکوک به کمخونی ناشی از کمبود ویتامین هستید، به یک پزشک عمومی مراجعه کنید. دربرخی موارد، ممکن است به پزشک متخصص برای درمان اختلالات خونی (هماتولوژیست) ارجاع داده شوید.
تشخیص کم خونی ناشی از کمبود ویتامین از طریق آزمایش خون مشخص میشود. پزشک پس از آنکه به کمخونی مشکوک شد درخواست آزمایش برای بررسی بیشتر میکند. سرانجام با درنظر گرفتن گزارش آزمایشگاه میتواند با قطعیت کمخونی را
تشخیص دهد.
تعداد و ظاهر گلبولهای قرمز:
یکی از اولین روش‌های تشخیصی، بررسی میکروسکوپی ظاهر و تعداد گلبولهای قرمز خون است. افراد مبتلا به کم خونی، گلبولهای قرمز کمتری نسبت به حالت نرمال دارند.
در کم خونیهایی که از کمبود ویتامین B12 و فولات ناشی میشود، گلبولهای قرمز خون بزرگ و توسعه نیافته به نظر میرسند. زمانی که کمبود این ویتامینها شدید باشد تعداد گلبولهای سفید و پلاکتها نیز ممکن است کم باشند و ظاهری غیر نرمال در
زیر میکروسکوپ داشته باشند.
بررسی میزان فولات، ویتامین B12 و ویتامین C در خون:
کمبود فولات و ویتامین B12 علائم و نشانههای مشابهای را ایجاد میکند، از این رو بررسی میزان آنها به واسطه آنالیز خون به طور همزمان انجام میگیرد.
سایر تست ها برای تشخیص کمبود ویتامین B12
برای تشخیص علت کمبود ویتامین B12 آزمایشهای دیگری انجام میشود؛ از جمله:
· تست آتنی بادی:در این تست میزان آنتی بادی که علیه فاکتور داخلی تولید شده است مورد بررسی قرار میگیرد. این آنتی بادی میتواند کمخونی پرنیشوز را ایجاد نماید.
· تست اسید متیل مالونیک: سطح متیل مالونیک اسید در افرادی که کمبود ویتامین B12 دارند بالاتر است.
درمان کمخونی ناشی از کمبود ویتامین
روش درمانی برای کم خونی ناشی از کمبود ویتامین شامل مصرف مکملها و تغییر رژیم غذایی است. وقتی پزشک، کمخونی را با ریشۀ کمبود ویتامین در بدن فرد بیمار تشخیص می‌دهد، ممکن است بر اساس شدت کمخونی از توصیه‌های غذایی تا تجویز دارو و مکمل غذایی برای کنترل و درمان این بیماری کمک بگیرد.
درمان کم خونی ناشی از کمبود فولات:
درمان این کم خونی از طریق مصرف مکمل اسید فولیک و داشتن رژیم غذایی سالم است. در بیشتر موارد مکملهای اسید فولیک به صورت خوراکی مصرف میشوند.
زمانی که سطح فولات بدنتان به حد نرمال رسید میتوانید مصرف مکملها را قطع کنید. اما اگر کمبود فولات به هر دلیلی برطرف نمیشود، شما نیاز دارید که مصرف مکملهای اسید فولیک را به طور نامحدود ادامه دهید.
برخی از خوراکی‌های غنی از فولات که باید در رژیم غذایی این دسته از بیماران قرار گیرد شامل موارد زیر است:
· سبزیجات با برگ سبز تیره
· لوبیا
· بادام زمینی
· دانۀ آفتابگردان
· میوه های تازه، آب میوه
· غلات کامل
· جگر
· غذای دریایی
در برخی مواقع کمبود فولات و ویتامین B12 همزمان رخ میدهند. در این شرایط درمان کمبود فولات بدون درمان کمبود ویتامین B12 میتواند علائم را در شما تشدید کند.
درمان کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12:
درمان موارد خفیفتر کمبود ویتامین B12، شامل تغییرات رژیم غذایی و مکمل ویتامین B12 به صورت قرص است.
در صورت کمبود شدید ویتامین B12 پزشک داروی تزریقی آن را تجویز میکند. مصرف آن در ابتدا به صورت دوزهای بالا و یک روز در میان است. اما در ادامه تزریق به ماهی یکبار کاهش مییابد. اگر کمبود ویتامین B12 شما به دلایل دیگری مانند عدم جذب آن پس از جراحی، مصرف داروهای خاص یا بایپس معده است، معمولا تزریق ویتامین B12 به طور منظم توصیه میشود.
تغییرات رژیم غذایی و مکمل ویتامین B12 میتواند موارد خفیف کمبود این ویتامین در بدن را درمان کند. برخی از غذاهای غنی از B12 که برای درمان کمخونی توصیه میشود شامل:
· گوشت گاو، جگر و مرغ
· ماهی و صدف مانند قزل آلا، سالمون، ماهی تن و صدف
· شیر، ماست و پنیر کم چرب
· تخم مرغ
همانطور که ملاحظه شد، اغلب مواد غذایی حاوی B12 ریشه جانوری دارند. در نتیجه در افراد گیاهخوار کمخونی ناشی از کمبود ویتامین B12 شایع است. این افراد باید توجه بیشتری به مصرف مواد غذایی غنی از B12 یا مکمل مخصوص گیاه خواران داشته باشند. برخی منابع گیاهی و مهم تامین کننده ویتامین B12 شامل:
· مخمر مغذی
· غلات صبحانه غنی شده
درمان کم خونی ناشی از کمبود ویتامین C:
کمبود ویتامین C از طریق مصرف قرصهای مکمل ویتامین C و رژیم غذایی مناسب قابل درمان است. از آنجایی که این ویتامین در بسیاری از فرایندهای طبیعی بدن از جمله سیستم ایمنی، خونسازی، کلاژن سازی و غیره موثر است، درمان کمبود ویتامین ث نیز حائز اهمیت ویژه است.
خوشبختانه مکملهای غذایی بسیار زیاد و نیز مواد غذایی زیادی وجود دارد که مبتلایان به کمخونی ناشی از کمبود ویتامین C میتوانند مصرف نمایند. از جمله مواد غذایی پرکاربرد در جبران کمبود ویتامین ث عبارتند از:
· مرکبات (پرتقال، کیوی، لیمو، گریپ فروت)
· فلفل دلمه ای
· توت فرنگی
· گوجه فرنگی
· انواع کلم (کلم بروکلی، کلم بروکسل، کلم، گل کلم)
· سیب زمینی سفید
عوارض کم خونی ناشی از کمبود ویتامین چیست؟
کمبود ویتامینها خطر ابتلا به سایر بیماری ها را در فرد افزایش می دهد. وجود این ویتامینها در سیستم ایمنی، سیستم قلب و عروق، عملکرد سیستم اعصاب و غیره بسیار حیاتی و مهم است. درنتیجه دور از ذهن نیست اگر بگوییم کمبود این ویتامینها طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را ایجاد میکند. لذا همواره توصیه میشود مکمل غذایی حاوی این املاح معدنی مصرف گردد.
از جمله بیماری‌های شایعی که از کمبود فولات، B12 و C ایجاد میشود میتوان به این 3 مورد اشاره کرد:
عوارض بارداری: زایمان زودرس در زنان بارداری که کمبود فولات دارند بیشتر اتفاق میافتد. در زمان بارداری نرسیدن مقدار کافی فولات به جنین مشکلاتی را برای رشد و نمو جنین به وجود میآورد. ممکن است کودک دچارنقصهای مادرزادی در مغز و نخاع شود.
در زمان بارداری حتما با پزشک خود درباره مصرف مکمل اسید فولیک صحبت کنید..
اختلالات سیستم عصبی: ویتامین B12 علاوه بر نقش مهمی که در تولید گلبولهای قرمز دارد، برای سلامت سیستم عصبی نیز بسیار مهم است.
کمبود ویتامین B12 درمان نشده، میتواند منجر به مشکلات عصبی مانند مشکلات تعادل شود. همچنین بر روی عملکرد مغز تأثیر میگذارد و سبب فراموشی و گیجی میگردد. ویتامین B12 برای عملکرد طبیعی مغز ضروری است. اگر کمبود ویتامین B12 درمان نشود، عوارض آن بر روی سیستم عصبی پایدار خواهد ماند.
اسکوروی: بیماری اسکوری دارای علائمی مانند خونریزی زیر پوست و لثههاست که میتواند بر اثر کمبود ویتامین C ایجاد شود.
