پارکینسون: علت و علائم
علت و علائم بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که مشکلات حرکتی اصلیترین علائم آن است. پارکینسون با از بین بردن سلولهای عصبی در ناحیهای از مغز که مسئول ترشح ماده شیمیایی دوپامین هستند، موجب بروز اختلالات حرکتی و کنترلی میشود. علت اصلی بیماری پارکینسون ناشناخته است اما به نظر میرسد عواملی مانند سن، جنس، ژن و عوامل محیطی مانند قرارگیری در معرض سموم خطرناک ابتلا به پارکینسون را افزایش میدهند.
علائم پارکینسون معمولاً به تدریج شروع میشود و با گذشت زمان بدتر میگردد. در مراحل اولیه بیماری پارکینسون ممکن است حالت چهره به میزان زیادی بیانگر بیماری نباشد و یا دستها در هنگام راه رفتن تکان نخورد. اما با پیشرفت بیماری، افراد ممکن است در راه رفتن و صحبت کردن دچار مشکل شوند. همچنین ممکن است دچار تغییرات ذهنی و رفتاری، مشکلات خواب، افسردگی، مشکلات حافظه و خستگی گردند.
در این مقاله ضمن بررسی علل و علائم این بیماری، مراحل پارکینسون را نیز بررسی می‌کنیم. در مقاله بعدی به موضوع پیشگیری و درمان پارکینسون می‌پردازیم.
علت بیماری پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون زمانی اتفاق می افتد که سلولهای عصبی یا نورونها در ناحیهای از مغز که حرکت را کنترل میکند دچار نقص شده و یا میمیرند. به طور معمول این نورونها وظیفه تولید ماده شیمیایی مغزی مهمی به نام دوپامین را بر عهده دارند. وقتی نورونها میمیرند و یا دچار نقص میشوند، دوپامین کمتری تولید میکنند.
دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که کمک میکند تا سیگنالها به مغز ارسال شوند و بسیاری از اعمال حرکتی را کنترل مینماید. مشکلات تولید دوپامین در پارکینسون اختلالات حرکتی که با لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکات همراه است را ایجاد میکند.
افراد مبتلا به پارکینسون همچنین انتهای عصبی تولید کننده نوراپی نفرین را از دست میدهند. نوراپی نفرین اصلیترین پیامرسان
شیمیایی سیستم عصبی سمپاتیک است که بسیاری از عملکردهای بدن مانند ضربان قلب و فشار خون را کنترل میکند.
کمبود نوراپی نفرین میتواند برخی از ویژگیهای غیرحرکتی پارکینسون مانند خستگی، فشار خون نامنظم، کاهش حرکت غذا از دستگاه گوارش و افت ناگهانی فشار خون در هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده را توضیح دهد.
علاوه بر این در بسیاری از سلولهای مغزی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون توده های غیرطبیعی بنام اجسام لویی که حاوی پروتئین
آلفا-سینوکلئین هستند، مشاهده میشود. عملکرد این تودهها در رابطه با بیماری پارکینسون شناخته شده نیست. اما در مسیر یافتن علت پارکینسون، وجود پروتئین آلفا-سینوکلئین در اجسام لویی که سلول قادر به تجزیۀ آن نیست مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است.
اگرچه به نظر میرسد برخی از موارد پارکینسون ارثی است اما موارد کمی مربوط به جهشهای ژنتیکی خاص هستند. حدود 5 تا 10 درصد مبتلایان به پارکینسون دارای جهش ژنتیکی در یکی از جایگاههای ژنی دخیل در بروز بیماری هستند. حدود 15 درصد بیماران دارای پیشینه خانوادگی ابتلا به این بیماری هستند. از رایج ترین جهشهای ژنتیکی شناخته شده در بیماران مبتلا به پارکینسون با پیشینه خانوادگی، جهش در پروتئین (Leucinerich repeat kinase 2) LRRK2 است.
فاکتورهایی که خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش میدهد عبارتند از:
· سن: سن یکی از مهمترین فاکنورها در بروز پارکینسون است. آنطور که شواهد و مطالعات نشان میدهد، افزایش سن ریسک این بیماری را بالا میبرد. به طور کلی بزرگسالان جوان به ندرت به بیماری پارکینسون مبتلا میشوند.اغلب این بیماری بین 50 تا 65 سالگی خود را نشان میدهد. در موارد نادر افراد با سنین کمتر و جوانتر نیز به بیماری پارکینسون مبتلا میشوند.
· وراثت: داشتن بستگان نزدیک مبتلا به پارکینسون خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش میدهد.
· جنسیت: مردان بیشتر از زنان مبتلا به بیماری پارکینسون میشوند.
· قرارگیری در معرض سموم: قرارگیری مداوم در معرض آفت کشها و علف کشها ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهد.
علائم پارکینسون چیست؟
علائم اولیه بیماری پارکینسون مربوط به عملکرد سیستم حرکتی در مغز به طور ارادی و غیر ارادی است و معمولاً از یک طرف بدن شروع میشود. علائم در ابتدا خفیف هستند و با گذشت زمان پیشرفت میکنند و به سمت دیگر بدن راه مییابند. مطالعات نشان داده که با ظهور علائم اولیه پارکینسون، افراد 60٪ تا 80٪ یا بیشتر سلولهای تولید کننده دوپامین در مغز را از دست خواهند داد.
بیماری پارکینسون دارای 4 علائم اصلی است:
· لرزش در دست ها، بازوها، پاها، فک یا سر
· سفتی در عضلات اندامها و تنه
· کندی حرکات
· اختلال در تعادل و هماهنگی که گاهی اوقات منجر به افتادن میشود.
علائم پارکینسون و میزان پیشرفت آن در افراد مختلف متفاوت است. در برخی مواقع افراد علائم اولیه پارکینسون را به عنوان اثرات پیری طبیعی در نظر میگیرند. به دلیل نبود آزمایش پزشکی برای تشخیص قطعی بیماری، تشخیص دقیق را با دشواری روبه رو میکند.
علائم اولیه بیماری پارکینسون خفیف است و به تدریج بروز می کند. به عنوان مثال، افراد مبتلا ممکن است لرزش خفیف را احساس کنند یا در بلند شدن از صندلی مشکل داشته باشند. آنها ممکن است متوجه اختلال در تکلم شوند، یا دست خط آنها آهسته است و نوشتن میتواند برایشان سخت شود. دست نوشتۀ بیماران پارکینسون ممکن است کوچک‌تر از حالت عادی به نظر برسد.
دوستان یا اعضای خانواده اولین کسانی هستند که میتوانند متوجه تغییراتی در فرد مبتلا به پارکینسون اولیه شوند. آنها ممکن است ببینند فرد نمیتواند با حالت صورت احساساتش را نشان دهد و یا دست و پا را به طور عادی حرکت نمیدهد.
طرز راه رفتن در افراد مبتلا به پارکینسون معمولاً تغییر میکند که به آن راه رفتن پارکینسونی میگویند. آنها در هنگام راه رفتن تمایل به خم شدن به جلو، برداشتن قدمهای کوچک و سریع دارند. افراد مبتلا به پارکینسون پیشرفته برای شروع یا ادامه حرکت دچار مشکل میشوند. بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون اظهار میدارند که قبل از احساس سفتی و لرزش در اندامها، آنها دارای مشکلات خواب، یبوست، کاهش قوۀ بویایی و پاهای بی قرار بودند.
مراحل بیماری پارکینسون
برای بیماری پارکینسون چندین سیستم مرحله بندی وجود دارد. اما بنیاد بیماری پارکینسون بیماری را به 5 مرحله تقسیم مینماید:
· مرحله اول: علائم خفیف هستند و بر روی کیفیت زندگی فرد تأثیری نمیگذارد.
· مرحله دوم: علائم بدتر می شوند، فعالیتهای روزمره دشوارتر میشوند و زمان بیشتری برای تکمیل آنها لازم است.
· مرحله سوم: در این مرحله شدت بیماری در سطح متوسط است. فرد تعادل خود را از دست میدهد، با سرعت کمتری حرکت میکند و احتمال زمین خوردن بیمار وجود دارد. علائم بیماری باعث اختلال در فعالیتهای روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و مسواک زدن میشود.
· مرحله چهارم: علائم شدید شده و فرد برای پیاده روی و انجام کارهای روزمره نیاز به کمک دارد. بیمار میتواند بدون کمک بایستد اما در راه رفتن و حرکت نیاز به کمک افراد دیگر و یا تکیه زدن به واکر خواهد داشت.
· مرحله پنجم: پیشرفته ترین مرحله بیماری پارکینسون است. در این مرحله فرد قادر به راه رفتن نیست و به کمک تمام وقت برای زندگی خود احتیاج دارد. در این مرحله حتی احتمال بروز توهم نیز وجود دارد.
چنانچه به مطالعۀ بیشتر در این زمینه علاقه‌مند هستید میتوانید به مقاله مراحل پارکینسون از بینیاد بیماری پارکینسون مراجعه نمایید.
