سنگ کلیه - تشخیص و درمان
تشخیص و درمان سنگ کلیه
سنگ کلیه یکی از بیماری‌های شایع مجاری ادراری شناخته میشود که میتواند در مواردی بسیار دردناک باشد. در شرایط حاد ممکن است عوارضی چون ایجاد عفونت‌ها و آسیب‌های جبران ناپذیر به همراه داشته باشد. به همین دلیل تشخیص به موقع و انجام مداخلات درمانی جهت رفع یا کنترل سنگ کلیه بسیار حائز اهمیت است.
چنانچه سنگ کلیه به موقع تشخیص داده شود میتوان با انتخاب درمان مناسب، به میزان قابل ملاحظه‌ای از آسیب‌های دائمی ناشی از آن پیشگیری نمود. پزشک معالج با توجه به مرحلۀ بیماری از تکنیک‌های درمانی خانگی بسیار ساده مثل نوشیدن مایعات تا تکنیک‌های درمانی تخصصی مثل عمل جراحی را برای درمان تجویز میکند.
در مقالۀ قبلی از این مجموعه به شناخت علت و علائم سنگ کلیه پرداختیم تا به پیشگیری و تشخیص این بیماری کمک نماییم. در این مقاله راه‌های تشخیص و درمان سنگ کلیه را بررسی میکنیم تا پروسۀ درمان شما را تسهیل نماییم.
تشخیص سنگ کلیه
تشخیص بیماری اولین گام در جهت درمان آن است. چنانچه پزشک به سنگ کلیه مشکوک باشد، معمولا تست‌های تشخیصی جهت حصول اطمینان تجویز می‌نماید. برخی از تست‌های تشخیصی عبارتند از:
آزمایش خون
آزمایش خون میتواند فاکتورهای اولیۀ تشخیص سنگ کلیه را نمایان سازد. چنانچه کلسیم و اسید اوریک خون بیشتر از حد طبیعی باشد، پزشک یک قدم به مشکل سنگ کلیه نزدیک‌تر میشود. پزشک معالج با توجه به جواب تست خون، لزوم استفاده از سایر آزمایشات تکمیلی را نیز بررسی می‌نماید.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار 24 ساعته یکی دیگر از مهمترین ابزارهای تشخیص اولیۀ سنگ کلیه است. چنانچه در آزمایش ادرار شاخص‌های مربوط به ترکیبات سنگ ساز مثل غلظت بالای برخی مواد معدنی دیده شود، و یا آنکه ترکیبات بازدارندۀ ایجاد سنگ کلیه بیش از سطح طبیعی باشد، پزشک میتواند اطمینان یابد وضعیت کلیه طبیعی نیست و احتمال درگیری سیستم ادراری با سنگ کلیه زیاد است.
تصویر برداری یا سونوگرافی
سونوگرافی یا تصویربرداری از وضعیت کلیه یکی از روش‌های غیر تهاجمی است که پزشک برای تشخیص وضعیت دقیق سنگ کلیه از آن استفاده میکند. وقتی با آزمایشات اولیه، پزشک به قطعیت وجود سنگ در کلیه و مجاری ادراری شما پی می‌برد، آنگاه یا استفاده از تصویربرداری میتواند محل و اندازۀ آن را نیز بررسی نماید.
آنالیز سنگ دفع شده از کلیه
وقتی وضعیت سنگ کلیه مشخص گردید آنگاه پزشک معالج ممکن است از شما بخواهد با استفاده از صافی‌های مخصوص به هنگام دفع ادرار، نمونه‌ای از سنگ کلیۀ ریز دفع شده را برای انجام آزمایشات تکمیلی بیشتر به آزمایشگاه ببرید.
آنالیز سنگ کلیۀ دفع شده نوع آن را تعیین میکند. پزشک با تشخیص نوع سنگ دفع شده میتواند علت بروز آن را ریشه‌یابی کرده و درمان موثری برای آن انتخاب نماید. همچنین با تشخیص نوع سنگ میتوان اقدامات پیشگیرانه علیه ساخته شدن سنگ کلیه‌های بعدی انجام داد.
برخی از انواع سنگ عبارتند از:
سنگ کلیه کلسیمی:
کلسیم یکی از مهمتریم مواد معدنی است که در ایجاد اغلب سنگ‌های کلیه موثر است. کلسیم موجود در سنگ کلیه به صورت اگزالات کلسیم متبلور شده و به هم میچسپد. غلظت اگزالات کلسیم پس از بای پس معده، استفاده از داروها و مکمل‌های حاوی دوز بالای ویتامین D یا کلسیم و همچنین استفاده از یرخی میوه و سبزیجات و آجیل‌های حاوی اگزالات کلسیم در ادرار افزایش می‌یابد.
همچنین اگزالات کلسیم به عنوان یکی از ترکیبات طبیعی سنتز شده از کبد شناخته میشود. علاوه بر اگزالات کلسیم، ممکن است برخی از سنگ‌های کلیه به صورت فسفات کلسیم نیز به وجود بیایند. مصرف داروهای ضد میگرن و ضد تشنج ممکن است در بالا رفتن غلظت فسفات کلسیم موثر باشد.
طبیعتا وقتی پزشک سنگ کلیه را آنالیز نماید و به نوع کلسیمی آن پی ببرد، آنگاه در صورت امکان با توصیه‌هایی جهت تغییر سبک زندگی، یا تغییر برخی از داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌نمایید میتواند از ابتلای مجدد به این نوع از سنگ کلیه پیشگیری کند.
سنگ کلیه اسید اوریک:
اسید اوریک نیز یکی دیگر از ترکیبات متابولیکی بدن است که در ایجاد سنگ کلیه موثر است. بیماران دیابتی، بیماران مبتلا به سندروم متابولیکی، افرادی که اسهال مزمن دارند، رژیم غذایی سرشار از پروتئین و همچنین برخی از فاکتورهای ژنتیکی در ایجاد این نوع از سنگ کلیه موثر است.
بیمارانی که در معرض سنتز سنگ اسید اوریکی در کلیه هستند باید آب و مایعات زیاد استفاده نمایند تا این ماده رقیق شده و خطر
ابتلا به آن کاهش یابد. همچنی ممکن است پزشک معالج راهکارهای موثر جهت تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی به شما ارائه نماید.
سنگ کلیه استروویت:
استروویت نوعی از سنگ کلیه است که ممکن است خیلی زود رشد کرده و مشکل ساز شود. این نوع از سنگ کلیه اغلب به دلیل عفونت ادراری به وجود می‌آید. طبیعتا کنترل عفونت ادراری یکی از مهمترین راهکارها حهت پیشگیری از این نوع سنگ کلیه است.
سنگ کلیه سیستین
سنگ سیستین نوعی اسید آمینه است که در برخی خوراکی‌ها مثل گوشت، تخم مرغ و برخی گیاهان مثل کلم بروکلی و غلات وجود دارد. بیمارانی که سنگ کلیه حاوی سیستین تولید می‌کنند اغلب دچار نوعی اختلال ژنتیکی هستند که بیش از حد طبیعی سیستین دفع می‌کنند.
درمان سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه به عوامل مختلفی از جمله اندازه، نوع و علت ایجاد سنگ کلیه بستگی دارد. اگرچه نوع درمان باید توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود اما در ایجا برخی از معمول‌ترین درمان‌ها را مرور میکنیم.
درمان سنگ کلیۀ کوچک:
خوشبختانه سنگ‌های کوچک اغلب نیاز به درمان پیچیده و تهاجمی ندارد. برخی از توصیه‌هایی که اغلب پزشکان در مواجهه با سنگ کلیۀ کوچک ارائه می‌دهند چنین است:
آب آشامیدنی
نوشیدن روزانه 1.5 تا 3.5 لیتر آب باعث رقیق شدن ادرار میشود. به همین دلیل خظر تبلور سنگ جدید یا بزرگ شدن سنگ قدیمی کم شده و سنگ‌های کوچک شانس بیشتری برای دفع می‌یابند.
استفاده از مسکن‌ها
سنگ‌های کوچک میتوانند از طریق مجاری ادراری دفع شوند. اما این پروسه میتواند برای بیمار بسیار دردناک و ناراحت کننده باشد. به همین دلیل در بسیاری از مواقع پزشک مسکن‌هایی تجویز میکند که بیمار بتواند درد ناشی از دفع سنگ را تحمل کرده و به زندگی عادی بازگردد.
درمان دارویی
در برخی موارد ممکن است پزشک داروهایی جهت دفع سنگ برای بیمار تجویز نماید. اغلب داروهای مربوط به دفع سنگ کلیه باعث شل شدن عضلات لوله‌های حالب و مجاری ادراری میشود. به این ترتیب بیمار درد کمتری حس کرده و با سرعت بیشتری میتواند سنگ کلیه را دفع نماید.
درمان سنگ کلیۀ بزرگ
اگر اندازۀ سنگ کلیه بزرگ باشد آنگاه پزشک برخی دیگر از مداخلات پزشکی را تجویز می‌نماید. سنگ بزرگ نمیتواند خود به خود دفع شود. همچنین جابه‌جایی آن ممکن است با خونریزی، عفونت و حتی آسیب به کلیه و مجاری ادراری همراه باشد. به همین دلیل نیاز به درمان تخصصی‌تر دارد.
شکستن سنگ
یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های درمانی سنگ کلیۀ بزرگ این است که با استفاده از امواج صوتی، سنگ را به قطعات کوچکی تجزیه می‌کنند که بدن بیمار قادر به دفع آن از طریق ادرار باشد. پزشک معالج با توجه به محل قرارگیری سنگ و نیز اندازۀ آن ممکن است این روش را به بیمار توصیه نماید.
پروسۀ استفاده از امواج صوتی قوی جهت شکستن سنگ ممکن است حدود یک ساعت طول بکشد و شاید کمی دردناک باشد. به همین دلیل ممکن است بیهوشی خفیف برای بیمار توصیه گردد. از عوارض معمول این روش میتوان به کبودی، خونریزی در ادرار، خونریزی کلیه و اندامهای مجاور و احساس ناراحتی هنگام عبور سنگ از دستگاه ادراری اشاره کرد. البته پزشک معالج همۀ این عوارض را تحت کنترل داشته و جای نگرانی ندارد.
جراحی
گاهی اوقات برای برداشتن سنگ‌های خیلی بزرگ، لازم است حفره کوچکی ایجاد شده و با ابزار و تجهیزات وارد محل قرارگیری سنگ کلیه شده و آن را خارج نمود. جراحی برای برداشتن سنگ کلیه با بیهوشی عمومی همراه است و معمولا با توجه به شرایط بیمار ممکن است یک تا دو روز پس از جراحی تحت مراقبت در بیمارستان بماند.
درمان غده پاراتیروئید
جالب است بدانید برخی از سنگ‌ها به ویژه سنگهایی که از جنس فسفات کلسیم هستند، به دلیل اختلال در عملکرد پاراتیروئید به وجود می‌آید. در صورتی که هورمون پاراتیروئید بیش از حد تولید شود، سطح کلسیم بالا رفته و ریسک ابتلا به سنگ کلیه افزایش می‌یابد.
چنانچه پزشک مشکوک به اختلال در عملکرد پاراتیروئید باشد، پس از انجام آزمایشات تکمیلی ممکن است توصیه نماید غده
پاراتیروئید جراحی شده و تومور آن برداشته شود یا ممکن است هر بیماری دیگری که به این امر مرتبط است تشخیص داده و درمان گردد. پس اگر برای درمان سنگ کلیه، غدۀ روی گردنتان را آزمایش کردند اصلا تعجب نکنید و به پزشک معالج خود اعتماد نمایید!
