زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس– علت و علائم
زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس– علت و علائم
زایمانی که زودتر از زمان تعیین شده اتفاق بیافتد و نوزاد سه هفته قبل از تاریخ تخمین زده شده متولد شود، زایمان زودرس نامیده
میشود. به بیان دیگر، زایمان زودرس زایمانی است که پیش از هفته سی و هفتم بارداری اتفاق افتد.
نوزادانی که از زایمان زودرس متولد شوند، نوزاد نارس هستند. اغلب این نوزادان در شرایط پزشکی پیچیدهای هستند که نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارند. به طور معمول عوارض نارس بودن متفاوت است اما هرچه نوزاد زودتر به دنیا آید این عوارض بیشتر میشود. میزان نارس بودن نوزاد با توجه به هفته تولد، و بسته به اینکه نوزاد چقدر زود به دنیا آید متفاوت است. نارس بودن مراحل زیر را دارد:
· مرحله نارس دیرس: نوزاد متولد شده بین 34 تا 36 هفته کامل بارداری
· مرحله نسبتاً نارس: نوزاد متولد شده بین هفته های 32 تا 34 بارداری
· بسیار نارس: نوزاد متولد شده در پایینتر از 32 هفته بارداری
· شدیداً نارس: نوزاد متولد شده در هفته 25 بارداری یا قبل از آن
بیشتر زایمانهای زودرس در مرحله نارس دیرس در هفته های آخر بارداری اتفاق میافتند.
در ادامه این مقاله به علائم زایمان زودرس، عواملی که خطر زایمان زودرس را افزایش میدهد میپردازیم. همچنین برای آشنایی با راه های پیشگیری از زایمان زودرس و راه های تشخیص و درمان آن توصیه میکنیم این لینک را مطالعه فرمایید.
علائم زایمان زودرس
نوزاد شما ممکن است علائم بسیار خفیف تا علائم آشکارتری از زایمان زودرس داشته باشد.
مشخصات نوزاد نارس عبارتند از:
· اندازه کوچک بدن
· اندازه بزرگتر سر نسبت به کل بدن
· چربی کم زیر پوست
· موهای ظریف که بیشتر بدن را میپوشاند
· دمای پایین بدن به خصوص پس از تولد در اتاق زایمان
· تنفس سخت یا دیسترس تنفسی
· فقدان رفلکس برای مکیدن و بلع که منجر به مشکل در تغذیه میشود.
علت زایمان زودرس
در بیشتر موارد دلیل خاص زایمان زودرس مشخص نیست. با این حال عواملی وجود دارند که ریسک زایمان زودرس را افزایش میدهند، از جمله:
· داشتن تجربه قبلی از زایمان زودرس
· بارداری دو یا چند قلویی (هرچه تعداد جنین بیشتر باشد ریسک زایمان زودرس بالاتر است)
· فاصله بین بارداریها کمتر از 6 ماه باشد
· باردار شدن از طریق لقاح آزمایشگاهی
· داشتن مشکلاتی مربوط به رحم، دهانه رحم یا جفت
· ابتلا به برخی عفونتها به ویژه در مایع آمنیوتیک و دستگاه تناسلی تحتانی
· کشیدن سیگار یا استفاده از مواد مخدر
· داشتن بیماریهایی مانند فشار خون بالا و دیابت
· کم وزنی و یا اضافه وزن قبل از بارداری
· تجربه رویدادهای استرسزا مانند مرگ یکی از عزیزان یا خشونت خانگی
· سابقه سقط جنین
· صدمه فیزیکی یا ضربه
· سابقه خانوادگی و نژادی
البته به طور کلی زایمان زودرس ممکن است برای هر کسی اتفاق بیافتد. در حدود نیمی از موارد، علت مشخصی برای زایمان پیش از موعد وجود ندارد. اگر فرد سابقۀ یک زایمان پیش از موعد داشته باشد، احتمال داشتن زایمان زودرس دیگر نیز بالاست. اما گاهی اوقات نیز ممکن است دلیل تجربه این وضعیت ناشناخته باقی بماند.
عوارض جانبی زایمان زودرس برای نوزاد چیست؟
تمامی نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می آیند عوارض یکسانی را تجربه نمیکنند. اما هرچه زمان به دنیا آمدن زودتر باشد خطر عوارض بیشتر است و میتواند باعث مشکلات کوتاه مدت و بلند مدت شود. برخی از مشکلات ممکن است در بدو تولد ظاهر شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است دیرتر ظاهر شوند.
عوارض جانبی کوتاه مدت:
در هفته های اولی که نوزاد به صورت نارس به دنیا آمده است عوارض میتواند شامل موارد زیر باشد:
مشکلات تنفسی: در نوزادانی که در هفته ۳۵ به دنیا میآیند، ریهها هنوز به طور کامل تکامل نیافته است. ریه نوزاد نارس فاقد مایع سورفاکتانتی میباشد. این مایع سطح داخلی مخاط ریه را میپوشاند و مانع از چسبیدن دیوارههای مخاطی به هم دیگر میشود.
وقتی ریه فاقد مایع سورفاکتانت باشد، تنفس نوزاد با دشواری صورت میگیرد، لذا ممکن است نیاز به دستگاه کمکی داشته باشد. نوزادان نارس ممکن است دچار یک اختلال ریوی به نام دیسپلازی برونش ریوی شوند. علاوه بر این، برخی از نوزادان نارس ممکن
است وقفه های طولانی در تنفس خود را تجربه کنند که به عنوان آپنه شناخته میشود.
مشکلات قلبی: یکی از مشکلات شایع در نوزادان نارس، مجرای شریانی باز (PDA) میباشد. PDA یک سوراخ دائمی بین آئورت و شریان ریوی است. در اکثر موارد این حفره اغلب به خودی خود بسته میشود، اما در صورت درمان نشدن میتواند منجر به سوفل قلبی، نارسایی قلبی و همچنین سایر عوارض شود.
یکی دیگر از مشکلات قلبی عروقی شایع که در برخی نوزادان نارس اتفاق میافتد، مشکل فشار خون پایین (هیپوتانسیون) است. نوزاد به دلیل داشتن فشار خون پایین ممکن است نیاز به تنظیم مایعات داخل وریدی، داروها و گاهی اوقات انتقال خون داشته باشد.
مشکلات مغزی: هرچه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، خطر خونریزی مغزی که به آن خونریزی داخل بطنی گفته میشود بیشتر خواهد شد. اکثر خونریزیها خفیف هستند و اثرات آن بعد از مدت کوتاه برطرف میشود. اما برخی از نوزادان ممکن است خونریزی مغزی شدیدتری تجربه کنند که باعث آسیب دائمی مغز میشود.
مشکلات کنترل دمای بدن: نوزاد نارس بافت چربی کافی برای ذخیره انرژی ندارد. لذا آنچه میخورد صرف گرم نگه داشتن بدنش میشود. در نتیجه ممکن است هم دمای بدنش کم باشد و هم دچار افت قند خون شود.
برای رفع این مشکل از انکوباتور یا گرم کننده های کمکی استفاده میشود تا زمانی که بافت چربی کافی در بدن نوزاد شکل بگیرد و این مشکل مرتفع گردد. البته باید توجه نمود برای رفع این مشکل نباید بیش از اندازه نیز بدن نوزاد را گرم کرد چرا که گرمای بیش از اندازه نیز باعث از دست رفتن ذخیره آب و نیز اخلال در رشد نوزاد میشود.
مشکلات گوارشی و متابولیسمی: سیستم گوارش نوزاد نارس هنوز کامل نشده است، لذا نوزادان نارس با اختلالات گوارشی و متابولیسمی روبرو میشوند. اما تجربه و مطالعات نشان میدهد نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه میکنند با مشکلات گوارشی کمتری دست و پنجه نرم میکنند.
مشکلات خونی: نوزادان نارس درمعرض خطر مشکلات خونی مانند کم خونی و زردی قرار میگیرند. اگرچه این مشکلات در همه نوزادان دیده میشود اما شیوع آن در نوزادان نارس بیشتر بوده و نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد.
مشکلات سیستم ایمنی: در نوزادان نارس نقص در سیستم ایمنی شایعتر است که میتواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. عفونت در نوزاد نارس میتواند به سرعت به جریان خون وارد شود و باعث سپسیس شود.
عوارض جانبی طولانی مدت:
خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم پزشکی و چکاپها و رسیدگیهایی که از آغاز تولد برای نوزادان به ویژه نوزادان نارس در نظر گرفته میشود عوارض جانبی طولانی مدت تولد نوزاد نارس بسیار کنترل شده و کمتر دیده میشود. اما این حقیقت انکار ناپذیر است که در صورت تشخیص دیرهنگام یا عدم رسیدگی ممکن است نوزاد نارس دچار مشکلات جدی سلامتی گردد.
ازجمله عوارضی که میتواند به زایمان زودرس وابسته باشد عبارتند از:
· مشکلات بینایی
· مشکلات شنوایی
· فلج مغزی
· اختلال در یادگیری
· آسم و مشکلات تنفسی مزمن
· ابتلا به عفونتهای مزمن
· مشکلات تغذیه
· مشکلات دندانی
· مشکلات رفتاری
