زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس– تشخیص و درمان
زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس– تشخیص و درمان
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، زایمان زودرس به زایمان‌هایی گفته میشود که قبل از اتمام هفته 37 بارداری رخ میدهد و طی آن نوزاد زنده متولد می‌گردد. از آنجایی که ارگانهای بدن نوزاد نارس هنوز به درستی تکامل نیافته است ممکن است در معرض عوارض و خطراتی قرار گیرد. لذا تشخیص و کنترل وضعیت نوزاد بسیار مهم است.
پزشکان با توجه به آزمایشاتی که بیان کننده عملکرد حیاتی سیستم نوزادان میباشد، وضعیت جسمانی نوزاد را ارزیابی میکنند. اگر تشخیص دهند ارگانهای این نوزاد نارس میباشد، ممکن است او را به بخش مراقبتهای ویژه نوزادان ارجاع دهند. البته در موارد خفیف نیز ممکن است نیاز به مراقبت خاصی نباشد و فقط توصیه‌هایی را به والدینی که نوزاد نارس دارند ارائه میکنند.
در ادامه این مطلب تشخیص و درمان تولد نوزاد نارس را که درواقع به دلیل زایمان زودرس اتفاق می‌افتد را بررسی میکنیم. همچنین راهکارهایی جهت پیشگیری و حقایقی از آمار تولد نوزاد نارس را نیز مرور میکنیم.
تشخیص زایمان زودرس و نوزاد نارس
آزمایش بالارد یک آزمایش تشخیصی بدون سوزن یا عکسبرداری با اشعه ایکس است که طی 6 ساعت بعد از تولد توسط متخصص اطفال یا پرستار بخش مراقبتهای ویژه نوزادان نارس با نام NICU برای ثبت میزان نارس بودن نوزاد انجام میشود.
این آزمایش به نوزاد برای میزان رشد هر یک از ۱۳ موردی که به سیستم عصبی ماهیچه‌ای و رشد فیزیکی تقسیم شده‌اند، امتیازی بین صفر تا چهار میدهد. این آزمایش بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت تکرار میشود. برخی از آزمایشات تنها در صورتیکه مسئولین بخش به عارضه خاصی مشکوک باشند انجام میشود.
آزمایشات احتمالی که برای نوزاد نارس انجام میگیرد شامل موارد زیر است:
نظارت تنفس و ضریان قلب: تنفس و ضربان قلب نوزاد به طور مداوم کنترل میشود.
کنترل وردی و خروجی مایعات: همچنین تیم NICU به دقت میزان مایعی که نوزاد شما از طریق شیر خوردن و مایعات داخل وریدی دریافت میکند را بررسی مینماید.
آزمایشات خون: از طریق آزمایش خون نوزاد میزان مواد حیاتی مانند کلسیم، گلوکز و سطح بیلی روبین در خون نوزاد کنترل میشود. نمونه خون برای اندازهگیری تعداد گلبولهای قرمز و بررسی کم خونی یا ارزیابی عفونت مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
اکوکاردیوگرافی: برای بررسی عملکرد قلب و تشخیص مشکلات آن از سونوگرافی قلب استفاده میشود. این آزمایش نیز مانند سونوگرافی جنین از امواج صوتی برای تولید تصاویر متحرک بر روی نمایشگر استفاده میکند.
اسکن اولتراسوند: از این اسکن برای بررسی خونریزی یا تجمع مایعات در مغز و یا بررسی اندامهای شکمی از نظر مشکلات دستگاه گوارش، کبد یا کلیهها انجام میشود.
معاینه چشم: چشم پزشک چشمها و بینایی نوزاد را برای تشخیص مشکلات شبکیه چشم (رتینوپاتی نارس) بررسی میکند.
درمان نوزاد نارس
اگرچه هرساله چند میلیون نوزاد نارس به دلیل زایمان زودرس مادران به دنیا می‌آیند. اما به گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیش از سه چهارم این نوزادان با انجام مراقبتهای ضروری حین و پس از زایمان نجات می‌یابند. از جمله مراقبت هایی که پس از زایمان
زودرس جهت درمان و کنترل عوارض برای نوزادان نارس انجام میشود عبارتند از:
مراقبت ویژه نوزادان
نوزادان نارسی که وضعیت حساس‌تری دارند، پس از تولد، در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان (NICU) در بیمارستان بستری میشوند. در بخش مراقبتهای ویژه به طور مرتب علائم حیاتی نوزاد نارس اعم از ضربان قلب و سطح اکسیژن خون مانیتور میشود.
برخی مراقبت‌هایی که در بخش NICU به طور شبانه روزی برای نوزاد ارائه میشود، عبارتند از:
· انکوباتور برای کنترل و حفظ دمای متعادل بدن نوزاد
· دستگاه‌های چک کننده علائم حیاتی جهت مانیتور ضربان قلب، دما، تنفس
· دستگاه تنفس مصنوعی در صورت نیاز نوزاد به کمک جهت تنفس
· دستگاه مخصوص برای نوزادانی که مشکل زردی دارند
· همچنین اگر نوزادان نیاز به دریافت خون یا لوله گاواژ جهت تغذیه داشته باشند، در بخش NICU به سرعت این امکانات برای نوزاد نارس فراهم میشود.
درمان دارویی
پزشکان متخصص نوزادان، با توجه به شرایط بیمار در بخش مراقبتهای ویژه ممکن است داروهای خاصی برای تقویت نوزاد نارس تجویز نمایند. از جمله داروها میتواند شامل آنتی بیوتیک جهت کنترل عفونت‌های احتمالی، داروهای تقویت کننده تنفس و ضربان قلب باشد. همچنین اکر نوزاد مشکل کلیه یا تعادل مایعات داشته باشد احتمالا داروهای ادرار آور جهت خروج مایعات اضافی و پاک سازی بدن تجویز میشود.
بیماری رتینوپاتی نیز در نوزاد نارس شایع است. جهت کنترل و درمان این مشکل ممکن است داروهای تزریقی برای عروق شبکیه چشم نوزادان نارس تجویز شود که در چشم تزریق میکنند. اگر مشکل با تزریق دارو رفع نشود ممکن است شبکیه چشم نوزاد نیاز به لیزر یا جراحی پیدا کند.
برای نوزادانی که حفره باز در قلب دارند و با مرور زمان این حفره خود به خود درمان نشود نیز ممکن است متخصص قلب اطفال دارویی برای بستن این مجرا تجویز نماید.
درمان‌های دیگر
یکی از رایج‌ترین درمان‌هایی که به توصیه پزشکان از همان بخش مراقبتهای ویژه انجام میشود آغوش کانگرویی است. در این روش کودک توسط مادر با تماس پوست به پوست در آغوش گرفته میشود. مطالعات نشان میدهد در آغوش گرفتن نوزاد به روش کانگرویی و شیردهی به او در این حالت هم در بهبود نوزاد و هم آرامش مادر نقش موثری دارد.
پیشگیری از زایمان زودرس
دلایل وقوع زایمان زودرس کاملاً شناخته‌شده نیست، اما نکات مهمی برای پیشگیری از آن وجود دارد که رعایت کردن و عمل به آنها،
تأثیر بسزایی در جلوگیری از تولد نوزادان نارس دارد. این نکات شامل موارد زیر است:
مکملهای پروستروژن: پزشکان برای زنانی که سابقه زایمان زودرس داشتند یا در معاینات تشخیص داده میشود که دهانه رحم کوتاه است و ریسک زایمان زودرس برایشان بالا تشخیص داده میشود، مکمل پروژسترون تجویز میکنند. مصرف مکمل پروستروژن میتواند خطر زایمان زودرس را کاهش دهد.
بخیه (سرکلاژ) دهانه رحم: سرکلاژ روش جراحی ساده‌ای است که برای افرادی که به دلیل باز شد یا کوتاهی دهانه رحم در خطر زایمان زودرس هستند انجام داده میشود. پزشک در این روش، دهانه رحم ضعیف شده را بخیه زده یا اصطلاحا میدوزد که دیرتر باز شود و بدن مادر بتواند جنین را مدت بیشتری تحمل نماید.
سرکلاژ به روش‌های مختلف بیرونی (مک دونالد)، داخلی (شیرودکار) و یا سرکلاژ شکمی ممکن است انجام شود. پزشک با توجه به شرایط بیمار هریک از این روش ها را انتخاب میکند. در روش سنتی که بخیه از بیرون و دور دهانه رحم میزنند، به هنگام زایمان بخیه‌ها برداشته میشود. معمولا توصیه میکنند که پس از سرکلاژ از انجام فعالیت شدید یا ایجاد فشار به دهانه رحم خودداری شود.
حقایق کلیدی در مورد زایمان زودرس
سازمان بهداشت جهانی اطلاعاتی و آماری از نوزادان نارس و زایمان زودرس منتشر کرده است.
· هر ساله حدود 15 میلیون نوزاد نارس (قبل از 37 هفته کامل بارداری) به دنیا می آیند و این تعداد در حال افزایش است.
· عوارض زایمان زودرس علت اصلی مرگ و میر در میان کودکان زیر 5 سال است. در سال 2015 حدود 1 میلیون کودک زیر 5 سال به این دلیل از بین رفتند.
· سه چهارم این مرگ و میرها با مداخلات فعلی و مقرون به صرفه قابل پیشگیری است.
· در 184 کشور، نرخ زایمان زودرس بین 5 تا 18 درصد نوزادان متولد شده متغیر است.
به توصیه سازمان بهداشت جز در موارد خاص پزشکی، نباید تا پیش از هفته 39 بارداری، القا یا زایمان سزارین انجام شود. البته موارد خاص که پزشک زایمان زودرس را توصیه میکند متفاوت است. اما به دلیل عوارض و عواقبی که ممکن است زایمان زودرس داشته باشد، همواره توصیه میشود تا جای ممکن تولد نوزاد مطابق تقویم بارداری انجام شود. جهت اطلاع از عوارض زایمان زودرس
به مقاله علت و علائم زایمان زودرس مراجعه کنید.
