ام اس – علت و علائم
علت و علائم ام اس
بیماری ام اس MS یا مالتیپل اسکلروزیس بیماری است که در آن سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع ناتوان یا از کار افتاده می شوند. ام اس جز بیماریهای خودایمنی محسوب می شود. به طور کلی در بیماریهای خود ایمنی، سیستم ایمنی سلولهای خودی را بیگانه تلقی می کند و به آن ها حمله می کند. در این نوع از بیماری های خود ایمنی، غلاف میلین که پوشش محافظ نورونها یا فیبرهای عصبی است مورد حمله قرار می گیرد. در نتیجه ارتباط بین مغز و بقیه بدن دچار اختلال می شود. نهایتا این بیماری ممکن است سبب آسیب دایمی و از بین رفتن اعصاب شود.
نشانه ها و علایم بیماری "ام اس" بسته به اینکه کدام اعصاب مورد حمله قرار گرفته باشند و چقدر آسیب دیده باشند در بین افراد مختلف بسیار متفاوت و گسترده است. برای مثال بعضی افراد با MS شدید ممکن است توانایی راه رفتن را ازدست بدهند در حالیکه بعضی ممکن است دوره های بهبودی طولانی بدون داشتن نشانه های بیماری را تجربه کنند.
بیماری ام اس به عنوان شایع ترین بیماری ناتوان کننده در بین جوانان غیر از بیماری های ناشی از سانحه و جراحت شناخته می شود. از این جهت آگاهی داشتن در مورد علل بیماری و ریسک فاکتورها، علایم و نشانه های آن بسیار حایز اهمیت است. در این مقاله همچنین به انواع ام اس، تفاوت روند پیشرفت بیماری و حملات MS در آنها اشاره خواهیم کرد. در مقاله بعدی راه های تشخیص و درمان و نیز سوالات متداول از جمله شیوع این بیماری در استان های ایران را مرور خواهیم کرد.
علل بیماری MS
علت بیماری MS ناشناخته است. ام اس به عنوان یک بیماری خودایمنی محسوب می شود که در آن سیستم ایمنی به غلاف میلین که پوشش محافظتی اعصاب مغز و نخاع است حمله می کند و آنها را از بین می برد. غلاف میلین در اعصاب مانند پوشش پلاستکی پوشاننده سیم های برق است. از بین رفتن این پوشش باعث اختلال در انتقال پیام های عصبی می شود. در نتیجه ممکن است پیام های عصبی با سرعت کمتر و یا اصلا مخابره نشوند. علت ظهوراین بیماری را به عوامل ژنتیکی و محیطی مرتبط می دانند.
عوامل خطر آفرین(Risk factors)
عواملی که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد شامل:
سن: ابتلا در هر سنی ممکن است اما بیشترین احتمال ابتلا بین 20 تا 40 سالگی است
جنسیت: زنان 2 تا 3 برابر بیشتر مبتلا به ام اس نوع عود کننده بهبود یابنده، می شوند.
تاریخچه خانوادگی: احتمال ابتلا در افرادی که سابقه خانوادگی و ارثی ابتلا به MS دارند، بیشتر است
عفونت های خاص: تعدادی ویروس به ام اس نسبت داده شده اند. مانند اپشتین بار که باعث بیماری مونونوکلیوز عفونی می شود.
نژاد: در بین سفید پوست ها به خصوص مناطق شمالی اروپا خطر ابتلا بالا است در حالیکه در آفریقا، آسیا و مردم بومی امریکا خطر ابتلا پایین تر است.
آب و هوا: در کشورهای با آب و هوای معتدل بسیار رایج تر است مانند: کانادا، امریکای شمالی، نیوزلند
ویتامین D: کمبود ویتامین دی و قرار گرفتن کم در معرض نور خورشید خطرابتلا را افزایش می دهد.
بیماری های خود ایمنی خاص: ابتلا به سایر بیماریهای خود ایمنی مانند بیماری تیرویید، پسیوریازیس، دیابت نوع 1 ، کم خونی پرنیسیوز یا کم خونی بدخیم، و بیماری التهابی روده احتمال ابتلا به ام اس را افزایش می دهند.
سیگار: در بین افراد سیگاری احتمال ابتلا بیشتر است
علایم و نشانه ها
علایم و نشانه های بیماری MS از فردی تا فرد دیگر بسیار متفاوت است که بستگی به محل و میزان آسیب نورونها دارد. به طور کلی علایم بیماری شامل: ضعف و بی حسی عضلات، گزگز کردن ، خستگی، اسپاسم و سفتی عضلات، از دست دادن تعادل، مشکل در راه رفتن، مشکلات بینایی، مشکلات کنترل ادرار، مشکلات در زمینه صحبت، تفکر، یادگیری و برنامه ریزی است. علایم بیماری بسته به نوع MS ممکن است به صورت دوره ای ظاهر شوند و یا به تدریج بدتر شوند.
مشکلات حرکتی علامتی است که در اکثر بیمارن دیده می شود. برای مثال: بی حسی و ضعف در یک یا چند اندام که معمولادر یک زمان یا در یک سمت بدن دیده می شود یا در پاها و یا در تنه،احساس شوک الکتریکی که در حرکتهای خاص گردن مانند خم کردن به جلو احساس می شود، وجود لرزش و عدم تعادل در فرد.
مشکلات بینایی شامل: از دست دادن کامل یا بخشی از بینایی که معمولا دریکی از چشم ها در یک زمان رخ می دهد و همزمان حرکت چشم هم با درد همراه است. دوبینی طولانی مدت و تاری دید از دیگر علائم MS میباشد.
از آنجایی که علایم این بیماری بسیار گسترده است و این علایم ممکن است به علل دیگری غیر از ام اس نیز ظاهر شوند تشخیص نهایی با پزشک خواهد بود.
انواع MS
بر اساس نحوه پیشرفت بیماری دو نوع ام اس وجود دارد. عود کننده و بهبود یابنده یا پیشرونده.
عود کننده و بهبود یابنده:
از هر 10 نفر مبتلا به ام اس حدود 8 یا 9 نفر آنها مبتلا به این نوع از MS هستند. افراد مبتلا به ام اس عود کننده و بهبود شونده معمولا دوره هایی را تجربه می کنند که در آن علایم جدید و یا علایم قبلی با شدت بیشتر ظاهر می شوند که این دوره عود نامیده می شود. دوره عود بیماری اغلب در طی چند روز مدام شدیدتر می شود و چندین هفته یا ماه به طول می انجامد و نهایتا در دوره زمانی مشابه رو به بهبود می رود. معمولا عود بدون هیچ علامتی آغاز می شود، گاهی هم شروع آن بعد از یک دوره استرس یا بیماری است.
علایم ظاهر شده در زمان عود بیماری با درمان و یا بدون آن ممکن است کامل از بین بروند و گاهی هم بعد از چندین بارعود بیماری یا حمله بیماری در طی سالها این علایم دایمی میشوند. دوره های بین عود یا حمله بیماری دوره بهبود نامیده می شوند که ممکن است سالها طول بکشد. بیماری در بعضی افراد مبتلا به این نوع از ام اس و نه همه آنها بعد از سالها وارد مرحله پیشرونده می شود که به آن پیشرونده ثانویه می گویند (secondary progressive MS). این وضعیت ممکن است بعد از ده ها سال اتفاق افتد. در MS پیشرونده ثانویه علایم بیماری بدون آنکه حمله مشخصی وجود داشته باشد به صورت تدریجی بدتر میشود.
پیشرونده اولیه
از بین هر 10 نفر مبتلا به MS 1 یا 2 نفر بیمار هستند که علایم بیماری در آنها به تدریج بدتر می شود. در این نوع از ام اس علایم بیماری در طی سالها بدتر و بیشتر می شود بدون اینکه دوره بهبودی وجود داشته باشد. اگرچه گاهی دوره هایی وجود دارد که به نظر می رسد وضعیت بیمار ثابت شده است.
