زخم ها و ضایعات دهان – آفت
آفت دهان
بیماری های دهان و دندان بسیار متنوع هستند. در این مقاله به بررسی شایع‌ترین زخم دهانی یعنی آفت دهان می‌پردازیم.
آفت به زخم‌های دردناکی گفته میشود که در مخاط دهان به وجود می‌آید. شیوع آفت بین زنان بیشتر از مردان هست. آفت دهان مسری نیست. زخم‌های
دهانی علل متفاوتی دارند. از جمله عوامل ایجاد کننده زخم دهان عبارتند از:
· ضربه فیزیکی
· عفونت ناشی از میکروارگانیسم‌هایی چون ویروسها
· واکنش سیستم ایمنی
· بیماری
· داروها
· سرطان
· فرایندهای دیگری که موجب ضعف سیستم ایمنی شود مثل استرس و کم‌خوابی
ممکن است در زخم‌های دهانی التهاب و عفونت نیز ایجاد شود. برخی از علل و نشانه های زخم دهانی را در ادامه بررسی میکنیم.
علت ایجاد زخم دهانی یا آفت چیست؟
علت دقیق ایجاد آفت هنوز مشخص نشده است. اما به نظر میرسد برخی از عواملی که منجر به ایجاد زخم‌های دهانی میشود شامل استرس، اضطراب، تنش عاطفی، خستگی، تغییرات هورمونی، سابقه خانوادگی، نقص سیستم ایمنی، غذاهای محرک، کاهش وزن ناگهانی، آلرژی، کمبود ویتامین B12، کمبود آهن و اسیدفولیک میباشد.
همچنین در بسیاری مواقع آفت دهان یا انواع زخم‌های دهانی میتواند با ضربه فیزیکی یا گاز گرفتن دیواره داخلی دهان ایجاد شود. همچمنین افرادی که دندان مصنوعی ناهموار دارند نیز بسیار در معرض آسیب لایه مخاطی دهان و در نتیجه ایجاد آفت هستند. در برخی خانم‌ها آفت دهان به دلیل قاعدگی (تغییرات هورمونی یا تنش‌های قبل از عادت ماهانه) نیز شایع است.
فرایندهای بسیاری میتواند منجر به ایجاد زخم در بافت‌های دهان شوند. در بعضی موارد این زخم‌ها ناشی از واکنش اشتباه سیستم ایمنی نسبت به مخاط دهان میباشد. به این معنی که سیستم ایمنی بدن، بافت مخاطی دهان را بیگانه تلقی کرده و به آن حمله می‌کند. در نتیجه زخم‌هایی چون آفت دهان ایجاد میشود.
نشانۀ آفت و زخم دهانی چیست؟
زخم‌های آفتی اغلب بسیار کوچک، دردناک و کم عمق هستند. روی آن را غشای خاکستری یا سفیدرنگی می‌پوشاند. حاشیبه آن نیز با هالۀ قرمز رنگ و ملتهبی احاطه میشود. معمولا بین 10 تا 14 روز طول میکشد تا زخم آفت به طور کامل بهبود یابد.
اغلب زخم‌های دهانی به ویژه در 2 تا 3 روز اول بسیار دردناک هستند. گاهی اوقات ممکن است این ضایعات با تورم غدد لنفاوی در ناحیه زیر فک همراه باشد. در این حالت ممکن است درد و تورم ناشی از ضایعات دهانی با دندان‌درد اشتباه گرفته شود.
در برخی موارد پیش از آنکه در محل زخم یا آفتی به وجود بیاید، ممکن است در همان ناحیه سوزش یا درد احساس شود. ممکن است یک یا چند روز پس از آغاز سوزش، برآمدگی یا لکه قرمز رنگ در محل ایجاد شده و سپس زخم باز دهان پدیدار و قابل رویت شود.
آفت دهان ممکن است بر روی لثه، داخل گونه‌ها، رو یا زیر زبان، گلو و یا حتی روی کام ایجاد شود. اغلب افراد بین 1 تا 3 رخم آفت دارند. اما در برخی موارد ممکن است تعداد آن به 10 تا 15 ضایعه آفتی نیز برسد. قسمت سفید، زرد یا خاکستری که داخل حاشیه قرمز رنگ پدید می‌آید به علت تشکیل لایه‌های فیبرین ایجاد میشود. فیبرین پروتئینی هست که در لخته شدن خون نقش مهمی دارد.
درمان آفت و زخم دهانی
آفت‌های دهانی معمولا پس از طی حدود دو هفته بدون آنکه آثاری از خود برجای بگذارند درمان میشوند. اما برای پیشگیری از آن یا تسریع در درمان، همچنین به منظور آسان‌تر شدن تحمل درد و سوزش ناشی از ضایعات دهانی نکات زیر را رعایت نمایید.
· حداقل 2 بار در روز دندانها را مسواک کنید
· نخ دندان را فراموش نکنید
· به منظور پیشگیری از عفونت ثانویه، از دهانشویه یا محلول آب نمک رقیق استفاده نمایید
· در صورت درد و سوزش میتوانید از مسکن‌هایی چون شربت دیفن هیدرامین و بنزید آمین (3 بار در روز، قبل از غذا و هر بار به مدت 2 تا 3 دقیقه استفاده نمایید)
· از استرس و اضطراب دوری کنید
· مراقب باشید ضربه فیزیکی به دهانتان وارد نشود از جمله گاز گرفتگی
· از خوراکی‌های آلرژی‌زا و محرک مثل ادویه‌های تند، سوسیس و کالباس، چیپس و نوشابه و غیره اجتناب نمایید
· زخم‌های دهانی را به کمک گوش پاک‌کن آغشته به پراکسید هیدروژن 2% ضد عفونی نمایید
· مایعات بیشتر مصرف کنید
· در برخی موارد که ضایعات دهانی شدید هستند، ممکن است پزشک داروهای استروئیدی (کورتونی) یا آنتی بیوتیک تجویز نماید. اما دقت شود این داروها حتما با نظارت پزشک مصرف شود.
گاهی اوقات میتوان برای تسکین درد در موارد شدید مثل زخم‌های متعدد دهانی از بی‌حس کننده‌های موضعی مثل اسپری لیدوکائین استفاده نمود. داروهایی چون کولین سالیسیلات نیز به صورت ژل موضعی برای تسکین درد و التهاب ساخته شده است که میتوانید بدون نیاز به نسخه برای تسکین درد ضایعات دهانی از آن استفاده نمایید.
چه زمانی آفت دهان نگران کننده است و باید به پزشک مراجعه کنیم؟
· در صورت بروز تب 38.9 درجه یا بالاتر به پزشک مراجعه شود.
· اگر طی چندروز اثری از بهبود آفت مشاهده نکردید با پزشک مشورت نمایید.
· دردهای غیر قابل تحمل را جدی بگیرید و برای تسکین آن از پزشک کمک بگیرید.
· اگر فرد مبتلا به آفت کودک هست، به وزن او توجه داشته باشید و چنانچه در طول مدت بیماری، کودک دچار کاهش وزن شد به پزشک مراجعه کنید.
· در صورت ابتلای مکرر به حملات آفت دهان، حتما به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید تا علت آن ریشه‌یابی شود.
· آفت‌های شدید که بسیار دردناک هستند و خوردن و آشامیدن را با اخلال روبرو میکنند، میتوانند به طور غیر مستقیم موجب کمبود آب و یا افت فشار و قند خون بیمار شوند. لذا لازم است تمهیداتی اندیشید که بیمار دچار ضعف و کم‌آبی نشود.
